Allemaal plekken die afgelopen september tijdens de verrassende Open Monumentendag, de eerste in Almere, te zien waren. Niet voor niets dat het achtuurjournaal aandacht aan deze primeur besteedde. Aan het woord Lisette Breedveld, beleidsadviseur Publieksbereik Cultureel Erfgoed, hier terug te zien. Ook hield Lidwine Spoormans, architect en initiatiefnemer van het platform ‘Love 80’s architecture’, deze zomer een verhelderende lezing in het Erfgoedcafé over de veelzijdige architectuur uit de jaren tachtig. Kleur, tegeltjes, cirkels, schuin, plaatmaterialen. Je gaat erna anders kijken naar de omgeving.

Almere heeft een traditie van zelfbouw. Al in de jaren zeventig werd in Haven, aan de kerkgracht, zelfbouw toegestaan. Het mooiste ontwerp vind je op nummer 36, van Joop van Stigt (bouw 1978-80), en momenteel te koop. In de jaren tachtig volgde de experimentele zelfbouwbuurten De Fantasie en De Realiteit. En nog altijd is de stad podium voor zelfbouwprojecten, zoals Oosterwold en Bouwexpo Tiny Housing. Het is een interessante rondgang langs deze projecten, een reis in de tijd van de zelfbouw.

Almere is bij uitstek een stad op de toekomst gericht, maar Stichting Polderblik wil na veertig jaar ruimte creëren voor reflectie en organiseert momenteel interessante gesprekken over het erfgoed van de stad. We zullen de komende jaren ongetwijfeld nog veel meer horen van deze stad.

Voor het jongeren netwerk YURPS (Young Urban and Regional Professionals) schreef ik november 2015 een blog over het ontbreken van jonge urbane professionals in de (naoorlogse) wijk.

“Kijk naar wat je al hebt, leg daar een vergrootglas op en blijf dat veertig jaar doen”, adviseerde Allard Jolles laatst tijdens de Inspiratiedag van YURPS in Heerlen. Amsterdam behoeft dit advies niet, zou je zeggen. Op wellicht wat rafelranden na wordt vrijwel elk stukje hoofdstad nauwkeurig in de gaten gehouden. Al decennia lang. Neem de Westelijke Tuinsteden. Weinig wijken zijn zó veel beschreven. Van het ontstaan (ontsproten uit de koker van de wereldberoemde stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren eind jaren ‘20) en de omvangrijke stedelijke vernieuwing vanaf eind jaren ’90 tot de recente ontwikkelingen met de creatieven op zoek naar fysieke en mentale ruimte en yuppen die “de sprong over de ring maken”.

Een rits geïnteresseerden

De wijken zijn bezongen en beschimpt. Ze zijn beschreven in lokale, landelijke en van de week nog internationale media. Er zijn stukken verschenen op papier en op blogs. Lezingen gehouden. Documentaires, schilderijen en theatervoorstellingen gemaakt. Journalisten, (architectuur)historici, (landschaps)architecten, stedenbouwkundigen, volkshuisvesters, kunstenaars, welzijnswerkers, planologen, romanschrijvers, sociaal-geografen, stadssociologen, politici, economen, cartografen, biologen. Allen hebben ze naar de wijken gekeken, en doen dat nog altijd met veel interesse.

Waar zijn de jongeren?

Maar, nu komt het, onder hen zijn opvallend weinig jongeren te bespeuren. Af en toe een architectuurstudent aangemoedigd door een docent, maar dat is dan van korte duur. Waarom is het, dat ik met mijn 29 jaar vaak de jongste ben? Als het gaat om stedelijke ontwikkeling biedt het gebied voor ieder wat wils. Ook voor ‘spannende’ onderwerpen zoals de aanzwellende gentrificatie ben je hier aan het juiste adres. En de springlevende wijken zijn in beweging, je raakt er dus niet snel uitgekeken. Dus, jonge urbane professionals, spring eens uit de pas. Ontdek nieuws in de wederopbouwwijken van Amsterdam, of in een van die andere varianten in de rest van het land. Nederland kent veel interessante wederopbouwgebieden.

Eerste stap

Aan de Burgemeester de Vlugtlaan vierde begin oktober Broedplaats De Vlugt haar 5-jarig jubileumsfeest, evenals het Van Eesterenmuseum. En ik vierde het feestje mee, niet alleen omdat ik het museum heb helpen opbouwen en het pand mijn tweede huis is. Ook is het vijf jaar geleden dat ik mijn eerste stap zette in de wijk, om er niet meer weg te gaan. Het is hier veel te leuk. En als ik weg ga zal de jeugd het overnemen, ongetwijfeld.

Mien Ruys (1904-1999) geldt als een van de meest vooraanstaande Nederlandse tuin- en landschapsarchitecten die in de 20ste eeuw in brede kring bekendheid genoot. Het verklaart de aandacht die ze momenteel krijgt. 

Tuinhistoricus en publicist Leo den Dulk tekende haar bijzondere levensverhaal op. Het resulteerde dit jaar in het boek ‘Zoeken naar de heldere lijn over het werk en leven van Mien Ruys’. De publicatie was voor het Van Eesteren Museum een goede aanleiding voor een gesprek met de auteur. Mien Ruys is onder meer van grote invloed geweest op het groenontwerp van de Amsterdamse tuinsteden. Zelfs van buiten Amsterdam kwamen geïnteresseerden op zondag 12 maart 2017 naar tuinstad Slotermeer voor het 57e Van Eesterengesprek. Met een volledig volgeboekte museumzaal zou je kunnen stellen dat Mien nog altijd ‘leeft’. Ik deed verslag van het gesprek, hier te lezen.

Je ziet ze, fietsend over de meanderende paden van het Rembrandtpark, liggend in het frisse groen, of rijdend over de A10. Hoog torenen een tiental gebouwen boven het groene maaiveld uit, hier aan de rand van het park, op de grens van oud en nieuw Amsterdam-West. Volgens de Avant-gardistische principes van de moderne stedenbouwkundigen en architecten vormen de torens een esthetisch accent in het landschap: verticaal in evenwicht met het overwegend horizontale. De Rembrandtparktorens, van architectenbureau Zanstra, Gmelig Meyling, de Clercq Zubli, hebben begin jaren ’70 gelijktijdig met het park vorm gekregen,.
Het landschap doet grootstedelijk aan. Hier waan ik mij, op mijn dagelijkse route door het park, in het buitenland. Even ben ik in Central Park, evenals het Rembrandtpark aangelegd in de Engelse landschapsstijl en met een spectaculaire skyline. Dat ik nooit in New York ben geweest, doet deze voor sommigen onrealistische vergelijking verklaren. Ook doen de torens mij zo nu en dan terugdenken aan de buitenwijken van Praag, waar ik als Erasmusstudent menig uur lummelend heb doorgebracht. Sinds Amsterdam mijn stad is, voel ik mij regelmatig toerist in eigen stad. Hier kan dat goed.
Af en toe fantaseer ik over een woning in een van de torens. Ervaren of het zo is dat grootstedelijk wonen in hoogbouw, letterlijk én figuurlijk, zorgt voor een breder zichtveld. Zo’n loft is voor mij vooralsnog te duur. Gelukkig is dit andere perspectief ook te verkrijgen bovenop het voormalige kantoorgebouw, getransformeerd tot hotel met skylounge. Voor de prijs van een cocktail.

Dit stukje schreef ik in 2014 voor de blog www.zijnwatjeziet.nl. Waarop schrijvers een ode brengen aan hun lievelingsplek, in nooit meer dan 250 woorden. Elke zondag een nieuwe schrijver en een nieuwe plek. Gastschrijvers zijn welkom. De blog is een initiatief van Kris Oosting, urbanist dan wel planoloog en geïnteresseerd in de manier waarop mensen plekken beleven. De titel ‘Zijn wat je ziet’ is ontleend aan het gedicht Hof van Rutger Kopland.

Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heb ik als redacteur een bijdrage geleverd aan het landelijke programma gericht op wederopbouwerfgoed. Samen met architectuurhistorica Isabel van Lent werkte ik aan een reeks publieksbrochures van wederopbouwgebieden die door het Rijk zijn geselecteerd vanwege hun bijzondere cultuurhistorische betekenis. Ze zijn bijzonder door de karakteristieke architectuur, stedenbouwkundige- of landschappelijke elementen uit de periode 1940 – 1965. Kom bijvoorbeeld meer te weten over de wederopbouwwijk Mariahoeve in Den Haag, de herstelde oorlogsschade in Oostburg of ruilverkavelingsgebied Haskerveenpolder.

Actuele thema’s
Als afsluiting van het programma was ik (eind)redacteur van de e-publicatie ‘Wederopbouw, een kansrijke erfenis. Handreiking bij transformatieopgaven’. Een halve eeuw na de wederopbouwperiode zijn de naoorlogse gebieden enerzijds tot volle wasdom gekomen, maar moeten we tegelijkertijd constateren dat de wereld veranderd is. Bijna zonder uitzondering zijn de naoorlogse gebieden op dit moment onderwerp van grotere of kleinere transformatieopgaven. Deze publicatie laat zien hoe de bestaande kwaliteiten hierbij kunnen worden benut. Actuele thema’s komen aan de orde, zoals de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad, klusflats, de revitalisering van naoorlogse winkelstrips, zorg in de wijk, de kwaliteit van naoorlogse scholen en het belang van groen in de stad.