Cultureel programma Nieuw-West Open reisde gedurende 60 weken door het 60 jarige Amsterdam Nieuw-West. Met een klein projectteam, in samenwerking met lokale partijen en veel enthousiaste mensen, ‘openden’ we elke maand een nieuw gebied door bestaande kwaliteiten in het licht te zetten en met elkaar verbonden.

Het ging om bijzondere beelden en gebouwen, winkels, horeca, broedplaatsen en groen, en last but not least de mensen. Bewoners, ondernemers en kunstenaars deelden hun unieke blik op Nieuw-West met elkaar en met alle Amsterdammers. We keken samen terug, we keken vooruit maar vooral om ons heen. Van september 2012 tot en met november 2013, van Osdorp tot Slotermeer. We sloten af met een feestje in VLLA, in Overtoomse Veld. Het was een avontuur, op iets meer dan 30 km² hebben we zoveel gezien, beleefd en geleerd. Een bijzondere ervaring!

We maakten bij wijze van archief een Nieuw-West Open gidsje met kaarten vol kunst, groen, architectuur en hotspots, en foto’s die tijdens de Nieuw-West Open reis werden verzameld. Ook dient de website www.nwopen.nl als archief. Het programma was een initiatief van Iris Dik, en werd ondersteund door Stadsdeel Nieuw-West, het AFK en verschillende woningcorporaties.

Het was meteen een hit, de eerste excursie met een vintage NZH-bus door de Westelijke Tuinsteden. Voor het Van Eesterenmuseum organiseerde ik deze unieke excursie in de zomer van 2013. Een stampvolle bus geïnteresseerden lieten zich comfortabel en met Isabel van Lent als gids rijden langs stedelijke en architectonische hoogtepunten van vroeger, nu én toekomst.

Het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) werd in de jaren dertig van de twintigste eeuw ontwikkeld, omdat Amsterdam nodig moest uitbreiden. Cornelis van Eesteren heeft als stedenbouwkundige een belangrijke rol gespeeld bij het ontwerp van het plan. De realisatie leidde in de naoorlogse jaren tot een verdubbeling van de omvang van de stad. De Westelijke Tuinsteden zijn de bekendste gebieden, maar ook Buitenveldert, delen van de Watergraafsmeer en Noord behoren tot het AUP.  Om toekomstige bewoners te verleiden hierheen te verhuizen, werden busexcursies georganiseerd. Een bewaarde brochure uit die tijd, dat zich bevindt in het archief van het museum, vormde voor mij de inspiratie op een zelfde wijze de wijken per bus te verkennen. Met een vintage bus, en bijbehorende chauffeur van het NZH Vervoer Museum, hebben we sindsdien vele busexcursies gemaakt. De NZH, dat staat voor Noord- en Zuid-Holland, reed lange tijd van de binnenstad van Amsterdam naar Zandvoort, via de Westelijke Tuinsteden. Hoe toepasselijk wil je het hebben?

Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken.

De architect Aldo van Eyck heeft voor de Gemeente Amsterdam vanaf 1947 in dertig jaar tijd meer dan 700 speelplaatsen ontworpen. Anders dan de vooroorlogse speeltuinen, waar entree werd gevraagd, waren het openbare speelplekken, bedoeld voor alle stadskinderen, zowel arm als rijk. De speelplaatsen werden gerealiseerd in ‘open gaten’ in de binnenstad (vaak tijdelijk, tot ze plaats moesten maken voor bebouwing), en in de nieuwe uitbreidingswijken zoals de Westelijke Tuinsteden en Buitenveldert. Ze werden ingetekend in de uitvoeringsplannen van Van Eesteren’s Algemeen Uitbreidingsplan. Hierbij werd rekening gehouden met een goed te belopen afstand van 400 meter, tussen huis en speelplaats. Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken. Eén speelplaats, aan de Witte Klok in Osdorp, is aangewezen als ‘cultuurhistorisch monument’, die behouden dient te worden als voorbeeld van zo’n speelplaats. Speeltoestellen uit de buurt zijn in 2013 als museumobjecten in de tuin van het Rijksmuseum opgesteld.

In 2011 werkte ik mee aan de tentoonstelling De Speelse Stad van Aldo van Eyck in het Van Eesterenmuseum. Ik maakte onder meer een fietsroute, hier te downloaden. Bij stedelijke vernieuwing van Nieuw-West, waar de route doorheen leidt, zijn vele speelplaatsen aangepast verwijderd. Een voorbeeld is het exemplaar in het Braillehof, dat nog tot het laatste moment in oorspronkelijke staat was, heeft plaats moeten maken voor nieuwbouw, zoals eerder in de binnenstad op grote schaal is gebeurd.

Foto: Braillehof in Amsterdam, jaren 50 / Stadsarchief Amsterdam