Je ziet ze, fietsend over de meanderende paden van het Rembrandtpark, liggend in het frisse groen, of rijdend over de A10. Hoog torenen een tiental gebouwen boven het groene maaiveld uit, hier aan de rand van het park, op de grens van oud en nieuw Amsterdam-West. Volgens de Avant-gardistische principes van de moderne stedenbouwkundigen en architecten vormen de torens een esthetisch accent in het landschap: verticaal in evenwicht met het overwegend horizontale. De Rembrandtparktorens, van architectenbureau Zanstra, Gmelig Meyling, de Clercq Zubli, hebben begin jaren ’70 gelijktijdig met het park vorm gekregen,.
Het landschap doet grootstedelijk aan. Hier waan ik mij, op mijn dagelijkse route door het park, in het buitenland. Even ben ik in Central Park, evenals het Rembrandtpark aangelegd in de Engelse landschapsstijl en met een spectaculaire skyline. Dat ik nooit in New York ben geweest, doet deze voor sommigen onrealistische vergelijking verklaren. Ook doen de torens mij zo nu en dan terugdenken aan de buitenwijken van Praag, waar ik als Erasmusstudent menig uur lummelend heb doorgebracht. Sinds Amsterdam mijn stad is, voel ik mij regelmatig toerist in eigen stad. Hier kan dat goed.
Af en toe fantaseer ik over een woning in een van de torens. Ervaren of het zo is dat grootstedelijk wonen in hoogbouw, letterlijk én figuurlijk, zorgt voor een breder zichtveld. Zo’n loft is voor mij vooralsnog te duur. Gelukkig is dit andere perspectief ook te verkrijgen bovenop het voormalige kantoorgebouw, getransformeerd tot hotel met skylounge. Voor de prijs van een cocktail.

Dit stukje schreef ik in 2014 voor de blog www.zijnwatjeziet.nl. Waarop schrijvers een ode brengen aan hun lievelingsplek, in nooit meer dan 250 woorden. Elke zondag een nieuwe schrijver en een nieuwe plek. Gastschrijvers zijn welkom. De blog is een initiatief van Kris Oosting, urbanist dan wel planoloog en geïnteresseerd in de manier waarop mensen plekken beleven. De titel ‘Zijn wat je ziet’ is ontleend aan het gedicht Hof van Rutger Kopland.

Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heb ik als redacteur een bijdrage geleverd aan het landelijke programma gericht op wederopbouwerfgoed. Samen met architectuurhistorica Isabel van Lent werkte ik aan een reeks publieksbrochures van wederopbouwgebieden die door het Rijk zijn geselecteerd vanwege hun bijzondere cultuurhistorische betekenis. Ze zijn bijzonder door de karakteristieke architectuur, stedenbouwkundige- of landschappelijke elementen uit de periode 1940 – 1965. Kom bijvoorbeeld meer te weten over de wederopbouwwijk Mariahoeve in Den Haag, de herstelde oorlogsschade in Oostburg of ruilverkavelingsgebied Haskerveenpolder.

Actuele thema’s
Als afsluiting van het programma was ik (eind)redacteur van de e-publicatie ‘Wederopbouw, een kansrijke erfenis. Handreiking bij transformatieopgaven’. Een halve eeuw na de wederopbouwperiode zijn de naoorlogse gebieden enerzijds tot volle wasdom gekomen, maar moeten we tegelijkertijd constateren dat de wereld veranderd is. Bijna zonder uitzondering zijn de naoorlogse gebieden op dit moment onderwerp van grotere of kleinere transformatieopgaven. Deze publicatie laat zien hoe de bestaande kwaliteiten hierbij kunnen worden benut. Actuele thema’s komen aan de orde, zoals de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad, klusflats, de revitalisering van naoorlogse winkelstrips, zorg in de wijk, de kwaliteit van naoorlogse scholen en het belang van groen in de stad.

Cultureel programma Nieuw-West Open reisde gedurende 60 weken door het 60 jarige Amsterdam Nieuw-West. Met een klein projectteam, in samenwerking met lokale partijen en veel enthousiaste mensen, ‘openden’ we elke maand een nieuw gebied door bestaande kwaliteiten in het licht te zetten en met elkaar verbonden.

Het ging om bijzondere beelden en gebouwen, winkels, horeca, broedplaatsen en groen, en last but not least de mensen. Bewoners, ondernemers en kunstenaars deelden hun unieke blik op Nieuw-West met elkaar en met alle Amsterdammers. We keken samen terug, we keken vooruit maar vooral om ons heen. Van september 2012 tot en met november 2013, van Osdorp tot Slotermeer. We sloten af met een feestje in VLLA, in Overtoomse Veld. Het was een avontuur, op iets meer dan 30 km² hebben we zoveel gezien, beleefd en geleerd. Een bijzondere ervaring!

We maakten bij wijze van archief een Nieuw-West Open gidsje met kaarten vol kunst, groen, architectuur en hotspots, en foto’s die tijdens de Nieuw-West Open reis werden verzameld. Ook dient de website www.nwopen.nl als archief. Het programma was een initiatief van Iris Dik, en werd ondersteund door Stadsdeel Nieuw-West, het AFK en verschillende woningcorporaties.

Het was meteen een hit, de eerste excursie met een vintage NZH-bus door de Westelijke Tuinsteden. Voor het Van Eesterenmuseum organiseerde ik deze unieke excursie in de zomer van 2013. Een stampvolle bus geïnteresseerden lieten zich comfortabel en met Isabel van Lent als gids rijden langs stedelijke en architectonische hoogtepunten van vroeger, nu én toekomst.

Het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) werd in de jaren dertig van de twintigste eeuw ontwikkeld, omdat Amsterdam nodig moest uitbreiden. Cornelis van Eesteren heeft als stedenbouwkundige een belangrijke rol gespeeld bij het ontwerp van het plan. De realisatie leidde in de naoorlogse jaren tot een verdubbeling van de omvang van de stad. De Westelijke Tuinsteden zijn de bekendste gebieden, maar ook Buitenveldert, delen van de Watergraafsmeer en Noord behoren tot het AUP.  Om toekomstige bewoners te verleiden hierheen te verhuizen, werden busexcursies georganiseerd. Een bewaarde brochure uit die tijd, dat zich bevindt in het archief van het museum, vormde voor mij de inspiratie op een zelfde wijze de wijken per bus te verkennen. Met een vintage bus, en bijbehorende chauffeur van het NZH Vervoer Museum, hebben we sindsdien vele busexcursies gemaakt. De NZH, dat staat voor Noord- en Zuid-Holland, reed lange tijd van de binnenstad van Amsterdam naar Zandvoort, via de Westelijke Tuinsteden. Hoe toepasselijk wil je het hebben?

Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken.

De architect Aldo van Eyck heeft voor de Gemeente Amsterdam vanaf 1947 in dertig jaar tijd meer dan 700 speelplaatsen ontworpen. Anders dan de vooroorlogse speeltuinen, waar entree werd gevraagd, waren het openbare speelplekken, bedoeld voor alle stadskinderen, zowel arm als rijk. De speelplaatsen werden gerealiseerd in ‘open gaten’ in de binnenstad (vaak tijdelijk, tot ze plaats moesten maken voor bebouwing), en in de nieuwe uitbreidingswijken zoals de Westelijke Tuinsteden en Buitenveldert. Ze werden ingetekend in de uitvoeringsplannen van Van Eesteren’s Algemeen Uitbreidingsplan. Hierbij werd rekening gehouden met een goed te belopen afstand van 400 meter, tussen huis en speelplaats. Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken. Eén speelplaats, aan de Witte Klok in Osdorp, is aangewezen als ‘cultuurhistorisch monument’, die behouden dient te worden als voorbeeld van zo’n speelplaats. Speeltoestellen uit de buurt zijn in 2013 als museumobjecten in de tuin van het Rijksmuseum opgesteld.

In 2011 werkte ik mee aan de tentoonstelling De Speelse Stad van Aldo van Eyck in het Van Eesterenmuseum. Ik maakte onder meer een fietsroute, hier te downloaden. Bij stedelijke vernieuwing van Nieuw-West, waar de route doorheen leidt, zijn vele speelplaatsen aangepast verwijderd. Een voorbeeld is het exemplaar in het Braillehof, dat nog tot het laatste moment in oorspronkelijke staat was, heeft plaats moeten maken voor nieuwbouw, zoals eerder in de binnenstad op grote schaal is gebeurd.

Foto: Braillehof in Amsterdam, jaren 50 / Stadsarchief Amsterdam