Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken.

De architect Aldo van Eyck heeft voor de Gemeente Amsterdam vanaf 1947 in dertig jaar tijd meer dan 700 speelplaatsen ontworpen. Anders dan de vooroorlogse speeltuinen, waar entree werd gevraagd, waren het openbare speelplekken, bedoeld voor alle stadskinderen, zowel arm als rijk. De speelplaatsen werden gerealiseerd in ‘open gaten’ in de binnenstad (vaak tijdelijk, tot ze plaats moesten maken voor bebouwing), en in de nieuwe uitbreidingswijken zoals de Westelijke Tuinsteden en Buitenveldert. Ze werden ingetekend in de uitvoeringsplannen van Van Eesteren’s Algemeen Uitbreidingsplan. Hierbij werd rekening gehouden met een goed te belopen afstand van 400 meter, tussen huis en speelplaats. Wie kent ze niet, de aluminium duikelrekjes en klimkoepels? Of de betonnen zandbak. Met hieromheen een groene haag, die voor geborgenheid zorgde. En bankjes voor de moeders. Een basisprincipe in het ontwerp was het prikkelen van de fantasie, zo werden de kinderen uitgedaagd door bijvoorbeeld met iets simpels als een doek van de klimkoepel een tent te maken. Eén speelplaats, aan de Witte Klok in Osdorp, is aangewezen als ‘cultuurhistorisch monument’, die behouden dient te worden als voorbeeld van zo’n speelplaats. Speeltoestellen uit de buurt zijn in 2013 als museumobjecten in de tuin van het Rijksmuseum opgesteld.

In 2011 werkte ik mee aan de tentoonstelling De Speelse Stad van Aldo van Eyck in het Van Eesterenmuseum. Ik maakte onder meer een fietsroute, hier te downloaden. Bij stedelijke vernieuwing van Nieuw-West, waar de route doorheen leidt, zijn vele speelplaatsen aangepast verwijderd. Een voorbeeld is het exemplaar in het Braillehof, dat nog tot het laatste moment in oorspronkelijke staat was, heeft plaats moeten maken voor nieuwbouw, zoals eerder in de binnenstad op grote schaal is gebeurd.

Foto: Braillehof in Amsterdam, jaren 50 / Stadsarchief Amsterdam